Na fot. Kościół śś. Piotra i Pawła w Kruszwicy
Zbudowany w pierwszej połowie XIII wieku z regularnych ciosów granitowych w technice opus emplectum.
Wzniesiony ok. połowy XIII wieku z łamanego granitu i obrobionych ciosów kamiennych był pierwotnie budowlą jednonawową z wydzielonym, prosto zamkniętym prezbiterium i prostokątną wieżą nad zachodnią częścią nawy mieszczącą emporę. Pierwszy raz wzmiankowany w 1264 r.
Budowla centralna z apsydą od wschodu, zachodnim wejściem i zachodnią emporą. Zbudowana w XII wieku, ok. 1180 roku, z płaskich starannie dobranych ciosów wapiennych tworzących lico wewnętrzne i zewnętrzne w układzie opus emplectum. Pełniła funkcję kaplicy zamkowej i kościoła grodowego.
Opactwo kanoników regularnych w Czerwińsku, ufundowane zostało przed rokiem 1155. Fundatorem Czerwińska był biskup płocki Aleksander z Malonne. Z ostatnich badań archeologicznych wynika, że zasadnicze zręby kościoła wzniesione zostały już na początku II poł. XII wieku.
Wzniesiony na początku XIII wieku z ciosów piaskowca, jako niewielka jednonawowa budowla z prosto zamkniętym prezbiterium.
Wzniesiony przed rokiem 1242 z kwadr granitowych jako budowla jednonawowa, z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Zachowany pierwotny układ i bryła świątyni.
Kościół klasztorny pw. Trójcy Świętej, NMP i św. Bernarda jest trójnawową bazyliką z transeptem. Ufundowany w 1186 r., wielokrotnie przebudowywany. Łączy w sobie style od romańskiego przez gotyk po barok.
Jest budowlą, której tylko 3 lat zabrakło do bezdyskusyjnego miana jednej z pereł polskiego romanizmu. Wzniesiony pod koniec I poł. XIII wieku, przetrwał liczne zawieruchy w niezmienionym praktycznie stanie aż do roku 1911, kiedy to z inicjatywy miejscowego proboszcza i wbrew apelowi zamieszczonemu w sprawozdaniu ówczesnej Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce dokonano jego gruntownej przebudowy.
Wzniesiony pod koniec XII w. z kostki granitowej jest obiektem jednonawowym, z krótkim przęsłem prezbiterialnym zakończonym półkolistą apsydą.
Obecnie gotycki, którego budowę rozpoczęto w 1343 a ukończono w roku 1512, kryje w swoich podziemiach relikty trzech poprzednich, murowanych budowli, dwóch przedromańskich i romańskiej katedry.
Wzniesiony w II ćw. XIII wieku ze starannie dopasowanych ciosów piaskowca, jako budowla jednonawowa z prezbiterium zamkniętym wieloboczną apsydą.
Wzniesiony przed połową XIII wieku z ciosów piaskowca, jako budowla jednonawowa z prezbiterium o nieznanym zakończeniu i z emporą w części zachodniej.
Pierwotna świątynia wzniesiona została prawd. na początku XIV wieku z kamienia łamanego, jako budowla centralna z półkolistą apsydą od wschodu. Obecnie pełni funkcję prezbiterium zbudowanego w XVII wieku kościoła.
Wzniesiony ok. 1224 r. w kręgu oddziaływań architektury cysterskiej z kamiennych ciosów wapienia pińczowskiego.
Świątynię według nowożytnej płyty inskrypcyjnej wybudowano w 1082 roku z fundacji Władysława Hermana, jednak w rzeczywistości pochodzi ona prawdopodobnie z XII w. (najpóźniej z 1138 roku) i jest fundacją Bolesława Krzywoustego.
Największy w Polsce kościół jednonawowy, pomimo, że poddany na początku XX wieku gruntownej reromanizacji, stanowi jeden z symboli polskiego romanizmu.
Opactwo jędrzejowskie jest najstarszym opactwem cysterskim na ziemiach polskich. Zostało ufundowane w 1140 r. Składa się z kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i usytuowanych od południa zabudowań na planie czworoboku, z których w okresie romańskim powstały tylko skrzydło wschodnie i południowe, w znacznej części już nieistniejące, bo rozebrane w XIX wieku.
Orientowany, zbudowany z cegły w układzie wendyjskim, na planie krzyża równoramiennego, z wieżą nad nawą, transeptem i prezbiterium, flankowanym przez dwa aneksy. Datowany na połowę XIII wieku, wg legendy przypisywany templariuszom.
Kościół ceglany z partiami murów z granitowych kwadr, niejednolity stylowo. Ufundowany przez księcia pomorskiego Kazimierza I w roku 1176 kiedy to z Wolina przeniesiono do Kamienia stolicę biskupią.
Romański, powstał w drugiej połowie XII w. z ciosów granitu i piaskowca. Pierwotny układ świątyni jednonawowej z prezbiterium zamkniętym apsydą zachowany w obrębie zewnętrznych murów, naruszyły jednak liczne przebudowy.
Zespół pocysterski, złożony z kościoła i usytuowanego po jego południowej stronie założenia klasztornego, z którego do naszych czasów zachowało się jedynie skrzydło zachodnie, tzw. dom konwersów, oraz dom opata.
Złożony z kościoła św. Floriana oraz klasztoru usytuowanego po stronie północnej z którego zachowało się tylko skrzydło wschodnie. Pozostałe skrzydła powstały po epoce romanizmu i zostały ostatecznie rozebrane w okresie międzywojennym.
Pierwotnie jednonawowy, zakończony półkolistą apsydą, murowany z ciosów granitu i piaskowca w 1 połowie XII wieku, stanowi prezbiterium obecnej świątyni.
Wzniesiony w II połowie XII wieku z ciosów piaskowca, jako mała budowla jednonawowa, od wschodu zamknięta półkolistą apsydą i z emporą od zachodu. Stanowi prezbiterium dzisiejszego kościoła.
Kościół został zbudowany ok. 1200 roku przez ród Awdańców. Była to jednonawowa, orientowana budowla, powstała z ciosów granitowych, z prostokątnym prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą i czworoboczną wieżą.
Zbudowany w I połowie XIII wieku z fundacji biskupa krakowskiego Wisława z Kościelca. Ze względu na swoją okazałość jest kościołem niezwykłym jak na świątynię wiejską.
Wzniesiony po roku 1180, być może nawet w połowie XIII wieku, z kostki granitowej jako budowla jednonawowa, z krótkim prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą.
Budowla orientowana, jednonawowa z kwadratowym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Zbudowany w I poł XIII wieku z łamanego kamienia. Niesklepiony.
Wzniesiony na początku XIII wieku z dokładnie obrobionych ciosów granitowych, jako duża budowla jednonawowa, z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą.
Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła został zbudowany w XI w. poza murami ówczesnego miasta. Fundatorem był najprawdopodobniej wojewoda Sieciech.
Obecna budowla zawiera znaczne pozostałości drugiego romańskiego kościoła w tym miejscu. Pierwszy powstał w II poł. wieku XII i w roku 1241 został całkowicie zniszczony przez Tatarów. Z tego kościoła zachował się w podziemiach dość duży fragment muru w wątku grand appareil.
Obecna jednonawowa postać kościoła pochodzi z początku XVII wieku i jest wynikiem adaptacji części wschodniej kościoła romańskiego, murowanego z ciosów piaskowca i kostki wapiennej.
Kościół św. Wojciecha jest jedną z najstarszych świątyń krakowskich. Pomimo wielu ingerencji w jego wygląd, w podstawowej strukturze jest założeniem romańskim.
Zespół klasztorny złożony z kościoła i usytuowanych po północnej stronie zabudowań klasztornych, będących obecnie rozległym założeniem urbanistyczno - architektonicznym, skupionym wokół trzech wirydarzy, różniących się wielkością, kształtem i strukturą przestrzenną.
Ufundowany ok. roku 1237, w którym to franciszkanie zostali sprowadzeni do Krakowa. Składa się z kościoła i usytuowanych od południa zabudowań klasztornych. W swoich dziejach przeszedł wiele przebudów i odbudów, głównie po pożarach, ale mimo to w istniejących budowlach znaleźć dziś można zaskakująco wiele romańskich pozostałości.
Zespół klasztorny cystersów, składający się z kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława oraz klasztoru na planie czworoboku, położonego przy kościele od południa.
Istniejący obecnie na tynieckim wzgórzu kompleks klasztorny złożony z kościoła i usytuowanych po jego południowej stronie zabudowań składających się z pięciu dwukondygnacyjnych skrzydeł otaczających dwa wirydarze z dodatkowym skrzydłem południowym i murami obronnymi, w niczym nie przypomina skromnych, pierwotnych założeń romańskiego opactwa.
Obecna budowla jest trzecią kolejną, istniejącą w obrębie jej murów zewnętrznych. Pierwszą była tzw. katedra przedromańska wzniesiona niedługo po ustanowieniu w 1000 roku biskupstwa krakowskiego.
Przedromańska budowla centralna o układzie tetrakonchosu. Jej pozostałości znajdują się wewnątrz budynku nr 5 mieszczącego wystawę Wawel Zaginiony.
Wzniesiony na przełomie XI i XII wieku z kamieni granitowych z grubsza tylko ociosanych, w technice opus emplectum, z użyciem ciosów piaskowcowych na narożach. Jednonawowy z prezbiterium o nieznanym zakończeniu i o nieznanym również zakończeni partii zachodniej, w której być może istniała empora.
Zbudowany w latach 1120-1140 jest trójnawową, filarową bazyliką wzniesioną na planie krzyża łacińskiego z ciosów granitowych i piaskowcowych.
Kościół jest budowlą jednonawową z prosto zamkniętym prezbiterium i piętrową zakrystią od północy, wzniesioną z kamienia łamanego ok. roku 1264. Obecnie otynkowany, zachował swój pierwotny układ przestrzenny. Obok kościoła datowana na ten sam okres dzwonnica, na planie kwadratu.
Pierwszy murowany zamek w Legnicy wzniesiony został w czasach księcia Henryka Brodatego, a przed rokiem 1240 istniały już wszystkie zachowane do dziś niekiedy w formie reliktów, jego romańskie budowle.
Budowla jednonawowa, z wydzielonym prezbiterium zamkniętym półkolista apsydą. Wzniesiona przez benedyktynów z sąsiedniego opactwa jako kościół parafialny na początku XIII wieku.
Złożony z kościoła pw. Narodzenia NMP i klasztoru usytuowanego po jego stronie północnej. Romański kościół opactwa murowany w technice opus emplectum z ciosanych głazów narzutowych różnej wielkości z elementami konstrukcyjnymi z piaskowca dolnośląskiego, realizowany był w dwóch fazach.
Wzniesiony najpewniej w II połowie XIII wieku jako kamienno-ceglana wieża na planie koła podzielona kondygnacjami, z klatką schodową wewnątrz grubości muru.
Z wzniesionej przed rokiem 1270 z miejscowego szarego granitu, romańskiej trójnawowej bazyliki pozostała do dzisiaj dwuwieżowa fasada zachodnia o szerokości ok. 28 m, typowy westwerk, znany z dużej liczby kościołów niemieckich.
Wzniesiony w III ćw. XIII wieku ze starannie ociosanych kwadr granitowych o regularnym kształcie jako budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium dłuższym od nawy, wieżą zachodnią szerszą od nawy i zakrystią od południa.
Obecny kościół pw. św. Jakuba posiada wzniesione ok. roku 1250 prezbiterium, murowane z cegły, w dolnej partii w układzie trzy wozówki na przemian z główką, w górnej w układzie wendyjskim. Wcześniejsza drewniana nawa została w wieku XV zastąpiona obecną murowaną.
Mogilno jest jedną z najstarszych osad wczesnośredniowiecznej Polski. Gród Polan istniał tu już na przełomie VIII i IX w. Pobenedyktyński zespół klasztorny złożony jest z kościoła obecnie pw. św. Jana Apostoła oraz usytuowanego po jego południowej stronie trójskrzydłowego klasztoru. Ufundowany został przez Kazimierza Odnowiciela w II połowie XI wieku.
Prezbiterium obecnego kościoła stanowi nawa niewielkiej świątyni romańskiej z I połowy XIII wieku.
Wzniesiony w całości z ciosów granitowych w II poł. XIII w. ma rzadko spotykaną na Pomorzu formę trzynawowej bazyliki z transeptem i wieżą z przejazdem na osi północ-południe.
Wzniesiony z ciosów piaskowca w XII wieku jako trójnawowa bazylika z transeptem, dwoma wieżami od zachodu mieszczącymi emporę i trzema apsydami od wschodu.
Położony w południowej części średniowiecznego zespołu osadniczego, usytuowanego na wyspie o nazwie Ostrów Lednicki na jeziorze Lednica.
Budowla orientowana, składająca się pierwotnie w prostokątnej nawy, wyodrębnionego prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą, a od zachodu wieży o tej samej szerokości co nawa.
Obecnie jest w całości budowlą renesansową. Powstała na fundamentach drugiej, romańskiej budowli w tym miejscu, z zachowaniem wymiarów i struktury przestrzennej poprzedniczki oraz wykorzystaniem części kamiennego materiału rozbiórkowego.
Wzniesiony w 4 ćw. XIII wieku z kamienia łamanego z piaskowcowymi ciosami w narożach i wykonanym z piaskowca detalem architektonicznym, jako budowla jednonawowa z emporą i wieżą w części zachodniej, z dwuprzęsłowym, prosto zamkniętym prezbiterium oraz zakrystią po stronie północnej.
Zbudowany w obrębie dawnych wałów podgrodzia, obecny jest budowlą gotycką wzniesioną w XIV i XV wieku, trzecim na tym miejscu i zawiera w sobie znaczące relikty kościoła przedromańskiego i romańskiego.
Wzniesiony w poł. XIII wieku z cegły w układzie wedyjskim, jako budowla jednonawowa o dwóch przęsłach z prosto zamkniętym jednoprzęsłowym prezbiterium.
Wzniesiony w I. ćw. XII wieku, z fundacji rodu Odrowążów. Pierwotnie składał się z prostokątnej nawy, do której od wschodu przylegało niewielkie prezbiterium zakończone półkolistą apsydą i pełnił funkcję obronną.
Wzniesiony w 1. poł. XIII wieku z łupanych kamieni polnych jako bezwieżowa, orientowana budowla jednonawowa, z prezbiterium zakończonym apsydą. Zachowany w pierwotnym kształcie bez większych zmian. Klasyczny przykład wiejskiego kościółka romańskiego na tamtym obszarze.
Zbudowany w pierwszej połowie XIII wieku z kamienia łamanego jako budowla jednonawowa z kwadratowym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą.
Wzniesiony około połowy XIII wieku z cegły częściowo w układzie wendyjskim, jako budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium i z wieżą zachodnią.
Wzniesiony w poł. XIII wieku z kamienia łamanego i z piaskowca użytego w narożach i w detalu architektonicznym, jako budowla jednonawowa, z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Zachowany pierwotny układ przestrzenny, późniejsza jest wieża przy północnej ścianie nawy (XVI w.), zakrystia, oraz kruchty: zachodnia i południowa.
Wzniesiony w związku z funkcjonującą w Rudzie kasztelanią na początku XII wieku z ciosów piaskowca i rudy bagiennej, jako budowla jednonawowa, o nieznanym rozwiązaniu partii wschodniej i z emporą od zachodu.
Poświęcona w 1248 roku kaplica templariuszy jest małą jednonawową budowlą, z wyodrębnionym, prosto zamkniętym prezbiterium. Ściany kościoła wzniesiono z dokładnie obrobionych ciosów granitowych, układanych w regularne warstwy.
Zespół klasztorny dominikanów złożony z kościoła pw. św. Jakuba i klasztoru usytuowanego po jego południowej stronie, z którego do naszych czasów zachowało się tylko, przylegające do prezbiterium skrzydło wschodnie. Budowę kompleksu rozpoczęto ok. roku 1226 od korpusu nawowego, który ukończono przed rokiem 1241.
Zbudowany na przełomie XI i XII wieku, należy do grupy jednoprzestrzennych kościołów emporowych budowanych w ośrodkach władzy kasztelańskiej. Orientowany, jednonawowy, z emporą zachodnią, zamknięty od wschodu apsydą. Wykonany z ciosów lokalnie występującego piaskowca. Wzniesiony jako budowla obronna o grubych murach i wysoko podniesionych, wąskich oknach.
Wzniesiony przez joannitów pod koniec XII wieku z ciosów wapiennych, jako budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium. Układ ten znacząco zmieniły liczne przebudowy.
Wzniesiony w I poł. XIII wieku, z dużych ciosów piaskowca jako budowla jednonawowa, z prosto zamkniętym prezbiterium, o ścianach podpartych szkarpami. Ta romańska świątynia stanowi obecnie wschodnią kaplicę wzniesionego w 1907 r. kościoła neoromańskiego.
Wzniesiony w 3 ćw. XIII wieku z kamienia łamanego jako budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium i zakrystią od północy. Zachowany pierwotny układ przestrzenny ze ścianami w pełnej właściwie wysokości, późniejsze są wieża zachodnia i kruchta południowa.
Wzniesiony w poł. XII wieku z kamienia łamanego. Z pierwotnej budowli zachowane mury obwodowe. Wcześniej pw. św. Wincentego.
Wzniesiony w poł. XIII wieku z granitowych kamieni narzutowych jako budowla centralna, złożona z kolistej nawy o średnicy wewnętrznej 9.5 m i podkowiastej apsydy od wschodu.
Wzniesiony w 1 poł. XIII w. z cegły w układzie wedyjskim, jako budowla jednonawowa z krótkim jednoprzęsłowym prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą a od zachodu z masywem wieżowym.
Wzniesiony na początku XIII wieku z ciosów granitu strzelińskiego jako niewielka budowla centralna z nawą o średnicy ok. 6 m i niezachowaną apsydą o średnicy 3.5 m od strony wschodniej.
Budowla orientowana z nawą na planie koła. Wg Długosza konsekrowana w roku 1133, badania archeologiczne wskazują jednak na drugie dziesięciolecie XIII w. jako czas ukończenia budowy.
Wchodzi w skład zespołu poklasztornego norbertanek wraz z rotundą św. Prokopa oraz położonymi na północ od niego barokowymi obecnie zabudowaniami poklasztornymi, kryjącymi relikty wcześniejszych - gotyckich a być może i romańskich.
Zespół klasztorny cystersów ufundowany w roku 1176 przez Kazimierza Sprawiedliwego. Do naszych czasów zachował się w pierwotnym układzie przestrzennym kościół klasztorny, a z usytuowanego po stronie południowej kościoła, trójskrzydłowego pierwotnie klasztoru, fragment skrzydła wschodniego, mieszczącego zakrystię i kapitularz.
Wzniesiony w I połowie XIII wieku jako budowla jednonawowa o nieznanym rozwiązaniu części wschodniej. Dziś jest ona zachodnią częścią świątyni powstałej ok. 1600 roku.
Wzniesiony w I poł. XIII wieku z cegły w układzie wendyjskim jako budowla jednonawowa z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą.
W początkach XII w. w pobliżu Środy Śląskiej powstał z fundacji księcia Henryka Brodatego szpital i przytułek dla trędowatych. By umożliwić mieszkańcom przytułku korzystanie z posług religijnych wzniesiono tu w latach 1221-1232 tę niewielką świątynię.
Wzniesiony w I poł. XIII wieku z kamienia łamanego, z piaskowcowymi narożnikami i detalem architektonicznym, jako duża, bezwieżowa budowla jednonawowa z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsyda i z zakrystią od północy przy prezbiterium.
Zbudowany w 2 ćw. XIII wieku z ciosów piaskowca jako budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium i z emporą w części zachodniej, o czym świadczy zachowany od zachodu w ścianie południowej wspornik.
Świątynia XII wieczna, wzniesiona z ciosów piaskowca, orientowana, pierwotnie jednonawowa z prezbiterium zamkniętym prosto. Jeszcze w XIII wieku do północnej ściany prezbiterium dobudowano zakrystię.
Klasztor w Trzebnicy ufundował książę Henryk Brodaty w roku 1202, pod wpływem swej żony Jadwigi, jako siedzibę pierwszego w Polsce zakonu żeńskiego. Były to cysterki sprowadzone w 1203 roku z Bambergu.
Pierwotny powstał w II połowie XII wieku jako niewielka trójnawowa bazylika z prezbiterium zamkniętym apsydą i dwoma kaplicami na rzucie kwadratu po bokach oraz czworoboczną, masywną wieżą z emporą od strony zachodniej.
Sztandarowy przykład architektury romańskiej w Polsce. Zbudowany w miejscu istniejącego tu wcześniej opactwa benedyktynów z granitu, piaskowca i kamienia polnego. Miał z założenia, oprócz funkcji religijnych, charakter obronnej twierdzy.
Wzniesiony w II połowie XIII wieku z cegły w układzie wendyjskim a w dolnych partiach z kamienia, jako duża budowla jednonawowa z prosto zamkniętym prezbiterium.
Wzniesiony prawdopodobnie w dwóch etapach, jako budowla złożona z nawy (część wcześniejsza, 4 ćw. XII wieku, z kamienia łamanego) i dwuprzęsłowego, zamkniętego pięciobocznie prezbiterium (część późniejsza, 2 ćw. XIII wieku, z cegły w wątku wendyjskim i gotyckim).
Zespół klasztorny cystersów w Wąchocku jest bez wątpienia najlepiej zachowanym romańskim zabytkiem w Polsce, który oparł się zarówno upływowi czasu jak i niszczycielskiej dla polskiego romanizmu sile baroku.
Wzniesiony ok. 1230 r. z dokładnie obrobionych ciosów granitu, jako budowla jednonawowa z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą i z dwuwieżową fasadą od zachodu. Zachowany w praktycznie niezmieniony stanie z wyjątkiem części ściany północnej. Pełni obecnie funkcję kaplicy, empory organowej i zakrystii barokowego kościoła dostawionego od północy i stanowiącego kiedyś część kompleksu cysterskiego.
Obecnie gotycki, w swoich podziemiach kryje pozostałości dwóch kościołów romańskich. Z kościoła pierwszego pochodzi słynna, tzw. płyta orantów a wewnątrz obecnej budowli znajduje się późnoromańska rzeźba Madonny z Dzieciątkiem.
Jeden z najstarszych zamków w Polsce, od poł. XVII w. w stanie trwałej ruiny. W okresie powszechnie uznawanym za romański tj. od 2 poł. XII do poł. XIII wieku powstały dom mieszkalny, kaplica i jako pierwszy, sześciokątny donżon na południowym krańcu zabudowy.
Wzniesiony w połowie XIII wieku z łamanego piaskowca, jednonawowy z prosto zamkniętym prezbiterium o ścianie szczytowej wzmocnionej przyporami.
Wzniesiony z cegły w układzie wendyjskim ok. 1242 roku, składa się prostokątnej nawy i węższego prezbiterium zakończonego trójboczną apsydą. Jest najstarszym w pełni zachowanym zarówno jeśli chodzi o układ przestrzenny jak i bryłę budynkiem Wrocławia.
Najwcześniej zasiedlonymi terenami Wrocławia były Ostrów Tumski i Wyspa Piaskowa. Wrocławska katedra położona jest na Ostrowie Tumskim, obecnie to budowla gotycka, powstała w miejscu czterech wcześniejszych murowanych, w tym dwóch romańskich.
Obecną gotycką budowlę poprzedziły dwie wcześniejsze, w tym jedna w stylu romańskim. Kościół ten jednak znajduje się w tym zestawieniu nie dzięki tej proweniencji, ale poprzez wtórnie umieszczony w XVI wieku w jego fasadzie południowej Portal Ołbiński, najwybitniejszy zachowany element architektoniczny polskiej sztuki romańskiej.
Zbudowany w I połowie XIII w. z ciosów wapiennych z detalem architektoniczno rzeźbiarskim wykonanym w piaskowcu. Kościół senioralny rodu Odrowążów. Do naszych czasów zachował się w niemal niezmienionej, romańskiej formie.
Wzniesiony z cegły w układzie wendyjskim i ciosów piaskowca, w swojej części wschodniej obejmującej prezbiterium i transept w latach 1212-1241 i ta część, z wyjątkiem półkolistych apsyd zamykających od wschodu prezbiterium i ramiona transeptu, zachowała się w stanie praktycznie niezmienionym, w obrębie dzisiejszej budowli.
Wzniesiony w połowie XII wieku z ciosów piaskowca, jako budowla jednonawowa bez prezbiterium, z nawą zakończoną apsydą od wschodu i emporą od zachodu oraz z wyodrębnioną wieżą zachodnią mieszczącą schody na emporę.