Opis obiektu
Wzniesiony w połowie XII wieku z ciosów piaskowca, jako budowla jednonawowa bez prezbiterium, z nawą zakończoną apsydą od wschodu i emporą od zachodu oraz z wyodrębnioną wieżą zachodnią mieszczącą schody na emporę.
Liczne przebudowy w sposób wyjątkowy nie oszczędziły tej budowli. Już na początku XVI wieku wybudowano nowe, duże prezbiterium burząc część wschodnią kościoła. Przebudowa rozpoczęta w roku 1903 natomiast spowodowała wybudowanie nowego prezbiterium od północnej strony kościoła i nowej nawy od strony południowej. Tak romański kościół św. Mikołaja stał się jednym ze skrzydeł transeptu dużej neogotyckiej budowli.
Z romańskiego kościoła pozostał jedynie fragment zachodni z wieżą i emporą oraz niewielkie fragmenty ściany południowej i północnej przy wieży i przy XVI wiecznym prezbiterium.
Oryginalna jest empora rozpięta na dwóch arkadach podpartych centralną kolumną, przy ścianach zachowały się półkolumienki wspierające arkady z reliktami rzeźbiarskiego wystroju (relief przedstawiający zająca na półfilarze północnym empory). W ścianie północnej zachowało się pierwotne romańskie okno. Pozostał też wspierający dawny łuk tęczowy kapitel zdobiony motywem liści.
Na piętro empory prowadzi kręta klatka schodowa w podstawie wieży.
Kościół uznawany jest za bliźniaczy w stosunku do kościoła św. Idziego w Inowłodzu. W tamtym czasie Żarnów był ośrodkiem administracji państwa piastowskiego pełniąc funkcję kasztelani.
Położony przy trasie Kielce - Piotrków Trybunalski.
Informacje praktyczne
N: 51.2491569
E: 20.17315
Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego 16
26-330 Żarnów
łódzkie
opoczyński