Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Zespół klasztorny cystersów ufundowany w roku 1176 przez Kazimierza Sprawiedliwego. Do naszych czasów zachował się w pierwotnym układzie przestrzennym, wzniesiony ze starannie ciosanych bloków piaskowca szydłowieckiego kościół klasztorny, a z usytuowanego po stronie południowej kościoła, trójskrzydłowego pierwotnie klasztoru, fragment skrzydła wschodniego, zbudowanego głównie z cegły w układzie wendyjskim, mieszczącego zakrystię i kapitularz.

Kościół klasztorny pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego jest typową budowlą cysterską. Ma układ trójnawowej, orientowanej bazyliki z transeptem do którego przylegają od wschodu dwie bliżniacze kaplice. Przykryty jest sklepieniem krzyżowo żebrowym, z żebrami spływającymi na masywne służki o dekorowanych kapitelach. Sklepienia te ozdabiają bogato dekorowane zworniki.

Jedyne dokonane zmiany na zewnątrz kościoła to barokowe szczyty i nowa sygnaturka. Oryginalny jest zatem fryz ząbkowy, główny portal zachodni nawy głównej z bogatą dekoracją rzeźbiarską, portal zachodni nawy północnej z XII wiecznym tympanonem przedstawiający płaskorzeźbiony krzyż wczesnochrześcijański, po bokach którego jest słońce, księżyc i ptak jako symbole śmierci Chrystusa oraz portal południowy wiodący na krużganek. Ponad portalami zachodnimi znajduje się rozeta z maswerkiem. Pierwotne są też wszystkie rozglifione okienka, zachowały się nawet fragmenty polichromii. Wystrój wnętrza kościoła, w tym oltarze, stalle i konfesjonały powstał w okresie baroku.

Fragment zachowanego skrzydła wschodniego klasztoru kryje w sobie romański kapitularz ze sklepieniem krzyżowo żebrowym opartym na jednym filarze i gotyckie już krużganki, odzielone od kapitularza trójlistnie wykończonymi biforiami. Uwagę zwraca piękny kapitel filara i będący prawdziwą perełką romańskiej rzeźby w Polsce zwornik z czterema mnisimi głowami. Wschodnie skrzydło klasztoru, wielokrotnie przebudowywane i posiadające wiele rekonstruowanych, czasem niezbyt starannie detali architektonicznych, mieści obecnie muzeum - lapidarium.

Skrzydło zachodnie klasztoru, które przeznaczano na spiżarnie, składy oraz pomieszczenia dla braci i nowicjatu nie zachowało się. Ze skrzydła południowego mieszczącego mieszkanie opata oraz kaplicę przetrwały jedynie partie murów i fragmenty piwnic.

Informacje praktyczne