Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Mogilno jest jedną z najstarszych osad wczesnośredniowiecznej Polski. Gród Polan istniał tu już na przełomie VIII i IX w. Pobenedyktyński zespół klasztorny złożony jest z kościoła obecnie pw. św. Jana Apostoła oraz usytuowanego po jego południowej stronie trójskrzydłowego klasztoru. Ufundowany został przez Kazimierza Odnowiciela w II połowie XI wieku.

Do dziś czytelne są dwie fazy budowy tego kompleksu. W fazie pierwszej, jeszcze w wieku XI z dokładnie obrobionych głazów narzutowych powstała romańska świątynia, orientowana, skonstruowana według modelu bazyliki filarowej, z pseudotranseptem i apsydami, pojedynczą wieżą mogącą pełnić funkcje obronne położoną nad kruchtą oraz dwupoziomowym prezbiterium. Sklepione prezbiterium wyniesione było pierwotnie ponad poziom posadzki o ok. 2,5 metra, co umożliwiało doświetlenie krypty przez 3 okienka. Wejścia do kościoła znajdowały się w zachodnich przęsłach naw bocznych.

Na szczególną uwagę zasługują podziemia kościoła. Krypta zachodnia pod wieżą, sklepiona krzyżowo i oparta na centralnej kolumnie zwanej "opatem" jest świadkiem chrześcijańskiego ducha Europy. Natomiast kamienny, surowy ołtarz w krypcie wschodniej, początkowo o podziale kolumnowym, daje świadectwo, że odprawiano tu nabożeństwa przez 800 lat. Jedna z trzech nisz w tej krypcie w roku 1913 została przebita i w ten sposób powstał korytarz łączący obie krypty.

Z pierwszej fazy budowy najlepiej zachowała się do naszych czasów część wschodnia kościoła z prezbiterium i absydą, z pierwotnymi murami dochodzącymi do 9 metrów wysokości oraz obie krypty. Ściany naw bocznych zachowane są do ok. 4 metrów. Relikty pseudotranseptu widać jedynie na poziomie fundamentów. Zachowane są także 3 okna krypty wschodniej i klatki schodowe do krypt.

Po zniszczeniach powstałych około roku 1230 roku nadbudowano prezbiterium i fasadę zachodnią kościoła w cegle w wątku wendyjskim oraz przekształcono kryptę wschodnią obniżając ją i likwidując pierwotne sklepienie. Z tej II fazy rozbudowy najbardziej czytelnym elementem jest fryz arkadowy oraz okna w murach nadbudowanego prezbiterium.

Kościół klasztorny był wielokrotnie przebudowywany. Mimo to zachował swoją pierwotną formą bazyliki romańskiej. Podczas prac renowacyjnych odsłonięto w nim najbardziej wartościowe historycznie mury romańskie oraz XIII-wieczną posadzkę w prezbiterium.

Od południa do kościoła przylegał trójskrzydłowy klasztor, wzniesiony prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku, także z dokładnie obronionych ciosów narzutowych. Do naszych czasów nie zachował się, obecne budynki powstały w XVI i XVIII wieku, podlegały również kilkukrotnej przebudowie w epokach późniejszych. W czasie badań archeologicznych odkryto i zakonserwowano relikty skrzydeł klasztoru na poziomie piwnic, piec hypokaustyczny i ceglany portal prowadzący z krużganków do kościoła.

Wyposażenie wnętrza kościoła i klasztoru pochodzi z okresu przebudowy w XVIII wieku.

Przebywając w mogileńskim zespole klasztornym, pomimo dokonanych na przestrzeni dziejów przeróbek i funkcji jaką współcześnie pełni, jak mało gdzie, czuje się ducha przeszłości, ducha polskiej państwowości tworzonej przez pierwszych władców Polski.

Kościół obecnie pełni funkcję kościoła parafii św. Jana Apostoła. 1 stycznia 2014 roku klasztor przeszedł pod jurysdykcję Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów. Na stronie klasztor.mogilno.com.pl znajduje się nr telefonu do przewodnika, z którym zwiedzić można zespół klasztorny. Istnieje także możliwość zarezerwowania noclegu w pokojach gościnnych znajdujących się w zachodnim skrzydle obecnej budowli.

Informacje praktyczne