Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Kościół ceglany z partiami murów z granitowych kwadr, niejednolity stylowo. Ufundowany przez księcia pomorskiego Kazimierza I w roku 1176 kiedy to z Wolina przeniesiono do Kamienia stolicę biskupią.

Ma formę bazyliki z trójnawowym korpusem i prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Od strony pólnocnej do prezbiterium przylega zakrystia (dawna kaplica biskupia), od południowej kapitularz. Południowe ramię transeptu przedłuża kruchta. Przy nawie północnej znajduje się jedyny w Polsce przykatedralny wirydarz ujęty czeroskrzydłowym krużgankiem w części dwukondygnacyjnym, mieszczącym od wschodu na piętrze dawny skarbiec katedralny i skryptorium. Bryłę kościoła od zachodu zamyka czworoboczna wieża, wybudowana w połowie XIX wieku w miejsce zniszczonej gotyckiej.

Kosciół został wybudowany w dwóch etapach. Pierwszy, romański, obejmował lata od 1176-1289, drugi trwał od roku 1308 do 1385.

W pierwszym etapie wybudowano kwadratowe prezbiterium z cegły w układzie wendyjskim przechodzącym wyżej w gotycki, osadzając w jego ścianach po trzy pojedyncze okna w układzie piramidalnym. W ścianie apsydy od której najprawdopodobniej budowę kościoła rozpoczęto, znajduje się 5 ostrołukowych okien z ciekawymi, zachowanymi częściowo spiralnymi kolumienkami ościeży.

Ok. roku 1200 do z pewnością nieukończonego jeszcze wtedy korpusu prezbiterium dodano od północy zakrystię. To dwuprzesłowe pomieszczenie od wschodu zamkniętą trójboczną apsydą (od wnętrza półokrągłą) z trzema okienkami. Apsydę oddzielono od wnętrza gurtem, opierającym się na dwóch terakotowych wspornikach. Wyobrażają one przykucniętych mnichów, podtrzymujących sklepienie. Kapitularz flankujący prezbiterium od południa powstał przed rokiem 1250. Na szczególną uwagę zasługują portale w prezbiterium: północny, pochodzący z XII w. i południowy z lat 1230-1250.

Z 1 poł XIII wieku pochodzi pochodzi transept, z cegły w układzie wendyjskim oraz kwadr granitowych w dolnej części północnego ramienia. W ścianie północnej znajduje się romański, portal granitowy. W ścianach bocznych transeptu osadzono po trzy pojedyncze okna także w układzie piramidalnym.

Ok roku 1250 południową, szczytową ścianę transeptu zakończona kruchtą, stanowiąca obudowę portalu południowego. Wzniesiono ją na planie kwadratu w formie baldachimu otwierającego się na zewnątrz trzema arkadami - w XIX wieku zamurowanymi. We wnętrzu, w arkadowych wnękach, znajduje się grupa półpełnych rzeźb terakotowych tworzących scenę Adoracji Baranka z XIII wieku, pierwotnie umieszczonych w blendach południowego szczytu transeptu.

Obecnym portalem południowy, zbudowanym około połowy XIII wieku z cegły gdzie zastosowano kształtkę glazurowaną oraz sztuczny kamień wapienny zastapiono pierwszą jego wersje granitowego jak w ścianie północnej. Po wzniesieniu transeptu w 2 ćw. XIII wieku dokończono budowę apsydy prezbiterium i północne ramię transeptu. Z tej fazy pochodzi sklepienie prezbiterium oraz fryzy arkadowe.

W roku 1308 wojska brandenburskie częściowo zniszczyły i splądrowały katedrę.

Drugi etap rozpoczęła w roku 1310 budowa korpusu nawowego na fundamencie romańskim i wg planów z końca XII wieku. W nawie północnej, starszej niż południowa, sklepienia krzyżowo-żebrowe oparte są na wspornikach kostkowych znajdujących się na filarach międzynawowych i pomiędzy arkadami.

W roku 1310 roku rozpoczęto także budowę krużganków po północnej stronie kościoła na długosci jej nawy. W latch 1325-50 nad skrzydłem wschodnim pomieszczenie gotyckie (późniejszy skarbiec) z malowidłami ściennymi. Budowa krużganka zwęziła zaprojektowaną pierwotnie szerokość bocznej nawy północnej. Obecnie na wirydarzu pośrodku zieleńca ustawiono romańską, kamienną chrzcielnicę.

W 1385 zakończono budowę korpusu bazylikowego, gotyckiego na fundamencie romańskim i wieży (pierwotnie bez wejścia).

Wysokiej klasy romańską i gotycką rzeźbę architektoniczną reprezentują dekoracje portalu i wsporników w kaplicy biskupiej, portalu w południowym ramieniu transeptu, łącznie z sześcioma rzeźbami z dawnego tympanonu portalu i wsporniki żeber w nawach bocznych.

Ceramiczne rzeźby z kaplicy biskupiej w formie masek, figur lwów i małp, oplecionych wicią roślinną symbolizują walkę dobra ze złem, natomiast roślinne dekoracje portalu południowego ze sztucznego kamienia, wpisują się w program "przedsionka raju", pełnionego przez kruchtę południową. Rzeźby wiszące obecnie na ścianach kruchty przedstawiają: Baranka, św. Jana Chrzciciela, św. Pawła i św. Piotra. Pierwotnie tworzyły kompozycję "adoracji Baranka".

Unikatowe są również pozostałości polichromii figuralnych i roślinnych z XIII i XIV wieku, widoczne na sklepieniach apsydy, transeptu, kaplicy biskupiej oraz na ścianach dawnego skryptorium. W apsydzie uwagę zwraca scena "Ukrzyżowania", na sklepieniu nawy głównej "Chrystus Tronujący", na ścianie zachodniej za prospektem organowym wyobrażenie św. Krzysztofa. Ornamenty roślinne pokrywające sklepienie prezbiterium przywołują obraz "ogrodu Edenu".

Nad wschodnim krużgankiem wznosi się nadbudowane w XIV wieku piętro z czterema salami dawnego skryptorium, w którym kanonicy przepisywali pisma i stare księgi. Prowadzą tam wąskie i strome schody umieszczone w grubości zachodniego muru północnego ramienia transeptu. W 1938 roku w pomieszczeniach tych założono Muzeum Katedralne, przechowujące najcenniejsze zbiory katedry. Zbiory te w czasie II wojny swiatowej zaginęły. Dzisiejsze muzeum powstało powstało w 1968 roku z inicjatywy ks. infułata Romana Kostynowicza.

Najcenniejsze dzieło średniowiecznej rzeźby z katedry kamieńskiej, krucyfiks z przełomu XIII i XIV wieku, eksponowany jest w Muzeum Narodowym w Szczecinie.

Kościół położony w północno-wschodniej części średniowiecznego układu miasta.

Informacje praktyczne