Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Długa na 35 metrów i szeroka na 12 trójnawowa bazylika dwuchórowa bez transeptu, z zamykającą prezbiterium apsydą z apsydiolą i dwoma okrągłymi wieżami od strony wschodniej oraz dwukondygnacyjną apsydą od strony zachodniej, flankowaną dwiema wieżami o podstawie kwadratu. Uchodzi za wierną kopię drugiej katedry wawelskiej, tzw. hermanowskiej.

Powstała w miejscu rozebranego założenia benedyktynów z poł. XI wieku, być może w związku z szerszą akcją misyjną związaną z odrodzeniem monarchii piastowskiej za czasów Kazimierza Odnowiciela. Rozpoczęcie budowy nastąpiło przypuszczalnie w roku 1149 a konsekracja kościoła odbyła się 21 maja 1161.

Ta klasyczna, wielobryłowa romańska budowla, zbudowana ze starannie obrobionych kostek granitu, piaskowca i kamienia polnego w technice opus emplectum, gdzie ściany mają miejscami 1.5 m grubości, oprócz oczywistej funkcji religijnej, pełniła też funkcje obronne. Oparła się najazdowi Tatarów, ale w roku 1293 została zniszczona przez Litwinów. Później tereny te pustoszyli także krzyżacy.

Kolejne odbudowy zacierały stopniowo romański charakter budowli. W 1487 roku podczas kolejnej odbudowy pojawiły się zachowane do dziś, gotyckie ostrołukowe arkady i filary międzynawowe z cegły oraz sklepienie krzyżowo-żebrowe w nawach bocznych.

Kolegiata została znacząco zniszczona w czasie II wojny światowej. Było to wykorzystaną na szczęście okazją do przeprowadzenia kompleksowej reromanizacji, która trwała wprawdzie kilkadziesiąt lat, ale efekt przyniosła znakomity.

Kolegiacie przywrócono w miarę możności pierwotny wygląd. W nawie głównej dominuje obecnie styl romański, w nawach bocznych - gotyk. Strop nad nawą główną wykonano z betonu i oszalowano drewnem. Rozwiązanie to stabilizuje ściany, zapobiegając zawaleniu się sędziwych murów. Skutecznie poradzono sobie też z zawilgoceniami, poprzez powrót do pierwotnego poziomu terenu zewnętrznego.

Budowla zachowała generalnie swój pierwotny układ przestrzenny. Z elementów architektonicznych pierwotne są okna prezbiterium, przeźrocza wieży południowej i pasy sklepienne w prezbiterium.

Do środka prowadzi od północnej strony pierwotny piaskowcowy, bogato zdobiony portal. Jego ościeże jest czterokolumnowe, a w tympanonie oglądamy rzeźbę Madonny z Jezusem na rękach i dwoma aniołami po bokach. Wałki archiwolty są bogato dekorowane ornamentem roślinnym i geometrycznym, w kapitelach kolumienek portalowych znajdziemy orły i kozła, a na zewnątrz portalu - orła i gryfa. Oryginalne są też dwa małe portale, od strony zachodniej, wkomponowane między wieże a apsydę.

Kościół, jak zresztą większości romańskich budowli, był ongiś polichromowany i na sklepieniu apsydy (w apsydach zachowały się oryginalne sklepienia) możemy zobaczyć resztki polichromii przedstawiające Chrystusa Tronującego otoczonego orędownikami - Marią i św. Janem. U dołu widnieją zarysy 12 apostołów. Odkryte w 1952 roku, wobec postępującej degradacji poddane ostatecznej konserwacji w latach 2002-2006.

W kościele znajduje się wiele luźnych elementów wystroju. Najsłynniejszy jest fragment rzeźby figuralnej z wapienia przedstawiającej Chrystusa Pankratora. Z kościoła pochodzą też trzy płyty nagrobne.

Rzeźba Chrystusa Pankratora wykuta w dużym prostokątnym bloku kamiennym stanowi fragment nieokreślonej dotąd jednoznacznie większej całości, prawdopodobnie środkową część pierwotnego tympanonu portalu głównego. Wykonana z wielka dbałością o szczegóły z wapienia, złożona z dwóch części, jednej stanowiącej dolną większą część korpusu postaci znalezioną w roku 1938 i drugiej z dalszą częścią korpusu z głową znalezioną w roku 1960. Płaszczyzna rzeźbiarska ma wymiary 70 cm x 34 cm. Prowieniencja francuska. Datowana na wiek XII. Umieszczona współcześnie w południowej ścianie prezbiterium przy ołtarzu.

Płyta nagrobna z wyobrażeniem postaci ludzkiej pierwotnie umieszczona zapewne równo z posadzką. Wykuta z granitu o wymiarach 187 x 48 cm. Płaskorzeźbiona dekoracja figuralna z wyobrażeniem męskiej postaci. Datowana na ostatnia tercję XII wieku. Obecnie umieszczona wtórnie w nawie południowej kościoła.

Płyta nagrobna z wyobrażeniem krzyża greckiego w okręgu, wykonana z piaskowca. Zachowana jedynie w górnej części we fragmencie o wymiarach 32 x 44 cm. Na osi pionowej płyty wyryty krzyż grecki ze śladami inskrypcji. Datowana na przełom XII/XIII wieku.

Płyta nagrobna z wyobrażeniem krzyża, wykonana z piaskowca o wymiarach 210 x 48 cm, przełamana w 2/3 długości. Dekoracja w części intencjonalnie zniszczona. Datowana na przełom XII/XIII wieku.

Romańska jest także pokrywa chrzcielnicy. Wykonana z miedzi w kształcie stożkowatego dzwonu o średnicy 50 cm, pełni obecnie pokrywę kamiennej chrzcielnicy z XVI wieku. Zdobiona techniką trybowania. Umieszczona w kaplicy północnej.
 
Ciekawe elementy kamieniarki znajdują się też w łęczyckim muzeum, które trzeba koniecznie odwiedzić. Tym bardziej, że znajdują się tam przedmioty wydobyte z grobów w kolegiacie a stanowiące symbole polskiego, romańskiego rzemiosła artystycznego.

I tak z grobu nr 1 pochodzi krzyż srebrny z przytwierdzoną postacią Chrystusa o ornamentyce wykonanej techniką repusowania, srebrne kielich z pateną oraz pierścień z kutego złota; z grobu 21 srebrne kielich z pateną; z grobu 132 szczątkowo zachowana krzywaśń pastorału z nodusem o całkowitej wysokości 14 cm a z grobu 146 kolejny srebrny kielich z pateną.

Położony w odległości 3 km od Łęczycy, na północny wschód od niej. W Łęczycy z drogi krajowej nr 1 należy skręcić w drogę wojewódzką nr 703 (na Piątek, Łowicz), następnie w miejscowości Kwiatkówek - na południe. Kościół jest znakomicie widoczny po prawej stronie.

Informacje praktyczne