Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Obecną gotycką budowlę poprzedziły dwie wcześniejsze, w tym jedna w stylu romańskim. Kościół ten jednak znajduje się w tym zestawieniu nie dzięki tej proweniencji, ale poprzez wtórnie umieszczony w XVI wieku w jego fasadzie południowej Portal Ołbiński, najwybitniejszy zachowany element architektoniczny polskiej sztuki romańskiej.

Pierwsza murowana budowla na miejscu obecnej świątyni powstała pod koniec XI wieku, druga ukończona została przed rokiem 1232, zniszczona w czasie najazdu mongolskiego, odbudowana została pw. śś. Andrzeja Apostoła i Marii Magdaleny w latach 1242-1248.

Prace badawcze rozpoczęte w roku 1962 odsłoniły pod posadzką obecnego założenia budowlanego relikty murów najpierw tego drugiego kościoła. Był on budowlą trójnawową o nieznanym zakończeniu partii wschodniej. Później natrafiono też na relikty budowli starszej, z której pozostała jedynie szeroka ława fundamentowa, wypełniona dużymi otoczakami i cegłą, sugerująca istnienie budowli murowanej.

Najstarszą częścią obecnego, gotyckiego kościoła, którego budowę rozpoczęto od strony zachodniej ok. roku 1300 a ukończono dopiero pod koniec XV wieku, jest wielokrotnie restaurowana wieża północna. Warto we wnętrzu w tej części kościoła zwrócić uwagę na służki zakończone głowicami kielichowymi.

Zespół klasztorny benedyktynów pw. św. Wincentego na Ołbinie położony był naprzeciw Ostrowa Tumskiego, na prawym brzegu Odry i został ufundowany w pierwszej połowie XII wieku. Pod koniec XII wieku na Ołbinie benedyktynów (z powodu ich złego prowadzenia się) zastąpili norbertanie, którzy rozbudowali kościół oraz klasztor do imponujących rozmiarów. Podczas wojen husyckich opactwo zostało jednak zrujnowane, a następnie w 1529 roku podjęto decyzję o jego rozebraniu.

Różnie potoczyły się losy pozostałości po klasztorze. Część dekoracji wbudowano w fasadę szpitala Wszystkich Świętych i bramy Mikołajskiej, portal ok. roku 1546 przeniesiono do kościoła św. Marii Magdaleny, a część materiału rozbiórkowego użyto do wybrukowania Nowego Targu we Wrocławiu.

Portal Ołbiński, uskokowy, sześciokolumnowy zachwyca bogactwem swoich dekoracji rzeźbiarskich, zwierzęcych, roślinnych i figuratywnych stanowiąc prawdziwe arcydzieło sztuki romańskiej. Na kapitelu zachodnim przedstawiony został grzech Adama i Ewy oraz ich wygnanie z Raju. Na węgarach portalu wyobrażono pary kobiet i mężczyzn, oznaczających ludzi, którym zagrażają siły zła ukazane jako potworne paszcze lwów i smoków oraz dziwaczne stwory morskie. Obok nich znalazły się przedstawienia Proroków, których losy i spełnione proroctwa są dowodem Bożej Opatrzności i Zbawienia.

Na archiwolcie portalu odczytamy dzieje Chrystusa i Marii od momentu Wcielenia, poprzez Pokłon Trzech Króli, Obrzezanie, Ofiarowanie Dzieciątka w świątyni Pańskiej, Chrzest Chrystusa w Jordanie po objawienie się Trójcy Świętej. Cykl ten dopełnia umieszczona na wschodnim kapitelu scena Ukazania się Chrystusa uczniom w drodze do Emaus.

Ten dwustronny portal datowany na III ćw. XII wieku zawierał pierwotnie tympanon z płaskorzeźbioną sceną Zdjęcia z Krzyża na awersie i Zaśnięcia Marii na rewersie, który obecnie przechowywany jest w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.

Kościół pw. św. Marii Magdaleny położony między ulicami Szewską i Łaciarską kiedyś jedna z dwóch far miejskich, obecnie jest katedrą diecezji wrocławskiej Kościoła Polskokatolickiego.

Informacje praktyczne