Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Opactwo jędrzejowskie jest najstarszym opactwem cysterskim na ziemiach polskich. Zostało ufundowane w 1140 r. Składa się z kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i usytuowanych od południa zabudowań na planie czworoboku, z których w okresie romańskim powstały tylko skrzydło wschodnie i południowe, w znacznej części już nieistniejące, bo rozebrane w XIX wieku.

Kościół klasztorny, konsekrowany w roku 1210 powstał na miejscu istniejącej tu wcześniej i od 1167 roku wykorzystywanej przez cystersów romańskiej świątyni pw. św. Wojciecha, o bryle zbliżonej do kościoła w Prandocinie, wykorzystując fragment jego wieży, która stała się apsydą zachodnią i nawy. Był trójnawową bazyliką z dwoma parami kaplic bliźnich otwartych na transept i najprawdopodobniej prosto zamkniętym prezbiterium. Z okresu konsekracji pochodzi jednak tylko część wschodnia tego kościoła z transeptem i co najwyżej mury obwodowe naw bocznych oraz fasada zachodnia wykorzystująca mury poprzedniego kościoła.

Kościół ukończono prawie 200 lat później i został on gruntownie przebudowany po pożarze w 1725 roku, m.in. przedłużono jego prezbiterium i dobudowano fasadę wieżową. Jego część zachodnia wtopiona jest obecnie w zabudowania klasztorne. Z XIII wiecznego detalu do dziś pozostały jedynie pojedyncze wsporniki sklepienia oraz bazy kolumienek w dwóch kaplicach w południowym ramieniu transeptu i pisciny. Dużo elementów rzeźbiarskich kościoła i pochodzących z zabudowań klasztornych, jak głowice kolumn, wsporniki i fragmenty filarów znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Około poł. XIII wieku do świątyni dobudowano połączone z południowym ramieniem transeptu skrzydło wschodnie składające się z zakrystii, kapitularza, sali opackiej, sieni i fraterni na parterze oraz dormitorium na piętrze. O kilkanaście lat późniejsze jest skrzydło południowe, mieszczące niegdyś refektarz ze sklepionym krzyżowo, dwunawowym pomieszczeniem piwnicznym pod nim.

W krużgankach widoczne są ślady sklepień, najlepiej zachowana południowa ściana nawy kościoła oraz portal z zamurowanym romańskim oknem ponad nim. Na południowej ścianie kościoła (od strony klasztornego wirydarza) znajduje się odkryty w latach 60-tych XX w. zestaw rytów, swoisty próbnik motywów roślinnych wykonanych w różnej technologii, który później wykorzystano do dekorowania pierwszej cysterskiej świątyni.

Informacje praktyczne