Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła został zbudowany w XI w. poza murami ówczesnego miasta. Fundatorem był najprawdopodobniej wojewoda Sieciech.

Jest trójnawową bazyliką romańską z transeptem, wyodrębnionym prezbiterium i trzema apsydami zamykającymi nawy. Jego mury zrobione są  z drobnej kostki kamiennej, a narożniki wzmocniono większymi ciosami z piaskowca. Zewnętrzne ściany prezbiterium i apsydy opleciono lizenami i zwieńczono fryzem arkadowym. W zachodniej fasadzie wznoszą się dwie smukłe wieże, dołem czworoboczne, w górnych partiach przechodzące w ośmioboki. W 1659 r. pokryto je barokowymi hełmami.

Kościół św. Andrzeja zachował pierwotny układ przestrzenny. Bryła uległa niewielkim przekształceniom w okresie gotyku i baroku ale system konstrukcyjny zakryły barokowe nawarstwienia, tak, że wewnątrz znajduje się tylko jedna ściana, z widocznymi romańskimi ciosami.

Umieszczona w obrębie średniowiecznej osady Okół świątynia była równocześnie twierdzą obronną i służyła mieszkańcom Krakowa w niebezpieczeństwie jako miejsce schronienia. Podczas dwukrotnego napadu Tatarów na Polskę w 1241 i 1259 r., gdy Kraków został spalony, kościół św. Andrzeja ocalał wraz z Krakowianami, którzy schronili się w jego murach.

W XIV w. kościół należał do benedyktynów. W roku 1318 król Władysław Łokietek - pod wpływem swej żony Jadwigi - przekazał go siostrom klaryskom, które przeniosły się tu ze Skały koło Ojcowa. Od tego czasu nieprzerwanie należy do sióstr klarysek, które mają przy nim swój klasztor. Na początek XIV wieku datuje się dobudowane do prezbiterium ich oratorium.

W początkach XVIII w. zmieniono wystrój wnętrza świątyni na barokowy. Sklepienie i ściany ozdobiono polichromią oraz stiukami wykonanymi przez Baltazara Fontanę. Ołtarz główny wykonany z czarnego marmuru o żłobkowanych kolumnach. Piękne tabernakulum wykonano z drzewa cedrowego i pokryto srebrnymi ornamentami. Na uwagę zasługuje również rokokowa ambona w kształcie łodzi rybackiej, wykonana z drzewa lipowego, powleczona warstwą złota. Posadzka z XVIII w. jest ułożona z marmuru w trzech kolorach.

We wnętrzu apsydy na zakończeniu nawy południowej kościoła zachowały romańskie malowidła wykonane w technice fresku. Apsyda ta w wieku XVII została oddzielona murem od wnętrza i służyła jako konfesjonał a później schowek. Malowidło jest całościową kompozycyjnie projekcją osiowo zwróconych postaci, zaplanowaną w trzech poziomych strefach, oddzielonych wielobarwnymi pasami. Strefa najniższa to ornamentowe motywy dekoracyjne, dwie strefy powyżej o wysokości po ok. 115 cm. zawierają postacie figuralne świętych oraz medaliony z postaciami adorujących aniołów.

Z malowidła ocalały jedynie fragmenty ornamentów, trzy postacie świętych i cztery medaliony. Datowane jest na koniec XII wieku. Odkryte w roku 1994, podobno zakonserwowane w latach 2001-2002 jest jedynym zachowanym w Krakowie przykład polichromii romańskiej, niestety niedostępnej dla zwiedzających. Nie można te zobaczyć zachowanego w klatce schodowej wieży północnej podpisu muratora z XII wieku, oraz będących w posiadaniu klarysek, bezcennych dzieł sztuki: 5 relikwiarzy, graduału i ikony typu mozaikowego.

Po II wojnie światowej przeprowadzono prace restauracyjne kościoła, przywracając mu częściowo pierwotny wygląd. Usytuowany przy Drodze Królewskiej jest bez wątpienia symbolem krakowskiego romanizmu.

Informacje praktyczne