Informacje o obiekcie

Opis obiektu

Zespół klasztorny cystersów, składający się z kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława oraz klasztoru na planie czworoboku, położonego przy kościele od południa.

Zachowany w stanie w pełni ukazującym swoje romańskie pochodzenie i z niezwykle bogatym oryginalnym detalem architektonicznym.

Kościół wybudowany został etapami w XIII w. w stylu romańskim, począwszy od II ćw. stulecia. Zabudowania klasztoru, natomiast wznoszono na przestrzeni znacznie dłuższego okresu. Najstarsze jest pochodzące z połowy XIII w. wschodnie skrzydło klasztoru. Pozostałe zachowały także XIII wieczne, romańskie fragmenty.

Kościół jest budowlą orientowaną wzniesioną z cegły o wątku wendyjskim z niewielkim dodatkiem kamienia, w układzie trójnawowej bazyliki z transeptem, prosto zamkniętym prezbiterium otwartym od wschodu na dwie pary kaplic bliźnich. Detale architektoniczne wykonano w przeważającej większości z piaskowca. Konsekrowany w roku 1266. Zabudowania klasztorne o klasycznym cysterskim układzie przylegają do kościoła od południa i poprzez krużganki okalają nieduży wirydarz.

Obiekt użytkowany jest przez zgromadzenie zakonne cystersów, przebudowy w niewielkim tylko stopniu naruszyły pierwotny układ przestrzenny kościoła. Większym zmianom na przestrzeni wieków uległy zabudowania klasztorne.

Dwuprzęsłowe prezbiterium i kaplice bliźnie kościoła są najwcześniejsze i powstały w latach 1226-1241. W XIV wieku przebudowano jedynie wschodnią ścianę prezbiterium. Budowę transeptu i nawę wschodnią ukończono w momencie konsekracji kościoła (1266). Z tego okresu pochodzi romański portal południowy wiodący z krużganka klasztoru do nawy południowej. Nawy główną i północną ukończono przed rokiem 1300. Korpus nawowy ma system wiązany i arkady o łuku zaostrzonym. Głowice kolumn są kielichowo-blokowe, niektóre zdobione, posiadają bazy z żabkami. Wewnątrz, w kaplicach bliźnich zachowało się kilka kolumn wraz z kapitelami a w południowych pisciny. Wewnątrz kościoła uwagę zwraca wiele romańskich okien szczególnie w kaplicach bliźnich a także w transepcie i w pierwszym przęśle nawy głównej. Elewacja zewnętrzna kościoła z cokołem, lizeno-szkarpami narożnymi i ceglanym fryzem arkadowym. Na północnym szczycie ramienia transeptu widoczne biforialne okienko.

W najstarszym skrzydle wschodnim klasztoru z okresu romańskiego zachowała się zakrystia, mury zewnętrzne kapitularza - najlepiej widoczne od zachodu wraz z dwoma biforiami (jednym oryginalnym) i zamurowanym oculusem (obecny wygląd wnętrza po barokowej przebudowie w 1670 r.), sień, a ostatnim romańskim elementem tego skrzydła jest pochodząca z końca XIII w. sala opacka, która obudowana pałacem opackim w końcu XVI stulecia stała się zaciemnioną lokalnością i służyła długo za piwnicę. Dziś po adaptacji pełni rolę kaplicy akademickiej, a jej północna ściana stanowi romańską ścianę sieni, z widocznym zamurowanym portalem romańskim. Ściana zachodnia sali opackiej to ściana kalifaktorium ze szczelinowym oknem romańskim. W skrzydle południowym klasztoru zachowało się romańskie kalifaktorium, nazywane teraz kominkiem. Zachodnia ściana tej lokalności stanowi wschodnią ścianę refektarza pochodzącego z ostatniej ćwierci XIII wieku (obecny wygląd wnętrza po gotyckiej przebudowie w 1450 r.) i zawiera zamurowany oculus. Skrzydło zachodnie klasztoru powstało w ostatniej ćwierci XIII wieku. W fasadzie głównej widać licznie wąskie, rozglifione okienka, wewnątrz zachowane piwniczne romańskie pomieszczenie po dawnej fraterni służące obecnie za salę katechetyczną i nazywane katakumbami.

Zespół klasztorny cystersów w Mogile to jeden z najlepiej zachowanych przykładów architektury romańskiej w Polsce.

Położony w dawnej wsi Mogiła pod Krakowem, na tzw. "polu św. Wacława", obecnie jest to rejon Nowej Huty.

Informacje praktyczne